"Ik getuig niet voor mezelf": van de rechtszaal naar het podium: het festival van Avignon blikt terug op het proces van Pelicot

Minder dan een jaar na het sensationele proces over de verkrachtingen in Mazan vonden de woorden van Gisèle Pelicot , haar advocaten, haar ex-man, maar ook psychiaters en journalisten vrijdag weerklank in Avignon, tijdens een avond vol lezingen om "het gebaar te verlengen" van deze vrouw die een icoon is geworden.

"Ik getuig niet voor mezelf, maar voor al die vrouwen die aan chemische onderwerping worden onderworpen" : actrice Ariane Ascaride is de eerste die haar stem verleent aan Gisèle Pelicot op het podium van het tot rechtszaal omgebouwde karmelietenklooster. Vier uur lang herbeleven zo'n vijftig protagonisten de hoogtepunten van de drie maanden van dit buitengewone proces.

"Het verlengen van het gebaar van Gisèle Pelicot", die weigerde de hoorzittingen, van september tot december 2024, achter gesloten deuren te laten plaatsvinden, "was voor iedereen duidelijk", legde de 48-jarige Zwitserse regisseur Milo Rau, die in juni deze voorleesavond in Wenen, Oostenrijk, organiseerde, uit aan AFP.

Maar het was voor hem ondenkbaar om geen versie te presenteren - korter en met Franstalige tolken - in Avignon zelf, midden in het theaterfestival, op enkele honderden meters van de rechtszaal waar de debatten plaatsvonden over deze 72-jarige vrouw die ongeveer tien jaar lang door haar man en tientallen via internet gerekruteerde mannen werd gedrogeerd en verkracht .

Om deze avond te beschrijven, gebruikt Milo Rau, een vaste gast in het documentair theater, liever de term 'oratorium' : 'het is iets dat wordt gereconstrueerd, het is niet alleen archiefmateriaal, het is echt een herschrijving' , maar 'dat komt ook doordat het een epische lengte heeft'.

Gisèle Pelicot "maakte van de rechtbank een theater, en wij maken van het theater een rechtbank" , benadrukt de regisseur, die al meerdere malen op basis van rechtszaken heeft gewerkt.

"Er zijn absurde, grappige, complexe, afschuwelijke en gewelddadige momenten", voegt hij toe, zoals in de beschrijving van de verkrachtingsvideo's, die bij een van de actrices ontroering opriep.

"De banaliteit van verkrachting"

In het midden van het podium vertellen twee vertellers de feiten, stellen ze vragen en bepalen ze de scènes. Deze worden vervolgens voorgelezen vanaf de twee lessenaars vooraan op het podium, door de artiesten die op rijen houten banken aan weerszijden van het podium zitten.

Onder hen bevinden zich verschillende acteurs die momenteel optreden op het festival van Avignon, zoals Adama Diop, die een van de advocaten van Gisèle Pelicot speelt, of Philippe Torreton, die een van de getuigenissen van Dominique Pelicot, haar ex-man, zal voorlezen, die haar "de prijs voor haar vrijheid wilde laten betalen" en uiteindelijk werd veroordeeld tot 20 jaar gevangenisstraf.

Maar ook leden van het maatschappelijk middenveld, zoals psychiater en expert Laurent Layet, in zijn eigen rol tijdens het proces, of advocaat Anne Lassale en activiste Camille Etienne, die de pleidooien van de advocaten van Gisèle Pelicot overnemen, die ook worden gespeeld door Marie-Christine Barrault en Marie Vialle.

Er zijn ook twee gerechtsopstellers aanwezig die bij de rechtszitting aanwezig waren.

"Voor ons was het belangrijk om deze soort procesgemeenschap uit te nodigen", zegt toneelschrijver Servane Dècle, die voor het samenstellen van het corpus van op het toneel voorgelezen teksten voornamelijk werkte met "journalistennotities", maar ook met "de tenlastelegging".

"We hebben ook fragmenten van persberichten en interviews", voegt ze toe. Op die manier willen we ook verslag doen van de vele weerklank die deze affaire in de burgermaatschappij heeft gehad en nog steeds heeft.

"We beseften hoe de opzet van het proces het onmogelijk maakte om een bepaalde complexiteit te benaderen", voegt ze eraan toe. Het op het podium brengen was ook een manier om te reageren op een zekere "frustratie", zegt ze, van veel mensen die het proces bijwoonden.

Ze wilden "dat we erover konden blijven praten en dat we konden blijven proberen deze zaak te begrijpen (...) die enerzijds een perfect voorbeeld is van de banaliteit van verkrachting (...) maar ook een volkomen buitengewone zaak, die helemaal niet banaal is", vervolgt ze.

Omdat Gisèle Pelicot weliswaar een "icoon" was geworden, "bleef het proces toch een soort nieuwsitem" , vooral in het buitenland, merkt Milo Rau op: "terwijl hoe meer je de verslagen leest, hoe meer je begrijpt dat het helaas universeel is".